Nhà công tử Bạc Liêu là một trong 3 ngôi nhà cổ lưu giữ nét văn hóa thời điền chủ, bá hộ ngày trước. Nó không chỉ là nét văn hóa to lớn mà còn là chứng vật sống cho truyền kỳ về vị công tử ăn chơi khét tiếng ngày xưa. Chắc hẳn nhiều người từng nghe qua những câu hát, những câu chuyện ăn chơi nức tiếng về công tử Bạc Liêu.
Nhà công tử Bạc Liêu ở đâu
Nhà của công tử Bạc Liêu nằm ngay trung tâm thành phố Bạc Liêu. Nó nằm gần bệnh viên đa khoa tỉnh Bạc Liêu và cầu Võ Thị Sáu. Khi vừa xuống cầu bạn quẹo bên phải là đến nơi. Tham khảo địa chỉ trên Google Maps nhà công tử Bạc Liêu.
Địa chỉ: 13 Điện Biên Phủ, Phường 3, Bạc Liêu, Việt Nam.
Giá vé tham quan
Giá vé tham quan và nghe thuyết minh là 30.000đ/người lớn và 10.000đ/trẻ em. Tuy vậy không phải thời điểm nào cũng có người thuyết minh cho bạn. Bạn cần đợi đến lượt, nhưng yên tâm là cũng khá nhanh. Bạn cũng có thể tự tham quan và chụp ảnh trước khi nghe thuyết minh.
Mách nhỏ cho bạn là trước nhà công tử Bạc Liêu có nhiều người bán hàng rong khá ngon. Đặc biệt món bánh bao ngọt cực kỳ hấp dẫn.
Đánh giá khách du lịch về nhà công tử Bạc Liêu
Bạn Anh Nguyễn Hoàng đánh giá 4/5: “Thăm quan hơi chán vì ko có hướng dẫn viên, chẳng biết hiện vật là cái gì, nguồn gốc ra sao vì ko có bảng ghi chú. Nên canh lúc có đoàn du lịch để nghe ké”.
Bạn Đinh Khoa Trần đánh giá 3/5: “Nơi lưu giữ lịch sử văn hóa.”
Kiến trúc nhà Công tử Bạc Liêu
Ngôi nhà tuy có tuổi đời 100 năm tuổi nhưng nó mang nét kiến trúc Tây Âu hiện đại. Đặc biệt nó được thiết kế bởi một kiến trúc sư người Pháp. Từ những con vít, ốc đến những gạch đá đều in trên mình ký từ P hoa mỹ. Nó chứng minh xuất xứ những nguyên vật liệu đều đến từ thành phố Paris hoa lệ của Pháp.
Trước đây nhà công tử Bạc Liêu là căn nhà bề thế và to lớn bậc nhất ở Bạc Liêu. Tất cả mọi người xung quanh hay thường gọi nó là nhà lớn. Ngôi nhà gồm 2 tầng với 1 hành lang lớn dẫn từ tầng dưới lên tầng trệt. Tầng dưới còn 1 cầu thang dẫn lên 1 căn gác nhỏ. Người ta hay gọi đó là phòng phơi tiền. Nơi mà gia đình công tử Bạc Liêu thường hay phơi tiền để tránh bị ẩm mốc.
Tầng dưới trưng bày một chiếc xe cổ sang trọng bậc nhất lúc bấy giờ. Bước vào chúng ta sẽ bắt gặp phòng khách đầu tiên với những bàn ghế khảm cườm sang trọng. Đi thẳng vào bên trong là 2 căn phòng ngủ. Trên lầu có 3 phòng ngủ và hai đại sảnh lớn. Bước ra ban công là thấy khung cảnh sông nước hữu tình, gần đó còn là 1 khu chợ lớn.
Những chiếc đèn vàng sang trọng nhập từ bên Tây sang là phần không thể thiếu trong các ngôi nhà cổ sang trọng trước đây. Ngoài ra bạn sẽ còn bắt gặp nhiều bình gốm sứ khổng lồ xuất xứ từ bên Trung Quốc với nhiều đường nét tỉ mỉ.
Ở giữa tầng trệt sẽ là tủ thờ với tượng cha mẹ của công tử Bạc Liêu là ông Trần Trinh Trạch và bà Phan Thị Muồi. Ngoài ra đối diện tủ thờ là hình ảnh của gia đình công tử Bạc Liêu.
Kiến trúc của căn nhà là một sự kiện về thiết kế lớn ở miền Tây thuở bấy giờ. Lần đầu có người phá vỡ cấu trúc nhà 3 gian cổ xưa và cả cổng tam quan theo lối kiến trúc Trung Hoa. Căn nhà gần như thổi luồn gió mới phá vỡ nhiều lề lối cũ về kiến trúc nhà của người Việt ở miền Tây bấy giờ. Đặc biệt khiến nó trở thành 1 trong 3 ngôi nhà cổ lớn đại diện văn hóa nhà cổ miền Nam thời điền chủ, bá hộ bấy giờ bên cạnh: Nhà cổ Bình Thủy, nhà cổ Huỳnh Thủy Lê.
Lịch sử
Nhà công tử Bạc Liêu được xây dựng từ năm 1919 khi ông Trần Trinh Huy khoảng 20 tuổi. Với tuổi đời 100 năm nhưng ngôi nhà vẫn trông khá hiện đại.
Vào năm 2017 sau khi khảo sát, một đoàn đánh giá đã đưa ra số liệu rằng vật dụng và vị trí của nhà công tử Bạc Liêu có giá trị lên đến 400 tỷ đồng. Đặc biệt chiếc giường ngủ ở nhà công tử Bạc Liêu có giá gần 10 tỷ đồng.
Đặc biệt 2 chiếc giường ngủ mùa đông và mùa hè của công tử Bạc Liêu hiện đang lưu giữ tại chùa Chén Kiểu ở Sóc Trăng.
Công tử Bạc Liêu là ai
Lý lịch
Trần Trinh Huy (1900 – 1974) ban đầu có tên là Quy nhưng về sau ông đổi sang Huy để sang trọng hơn (Quy tiếng hán tự là rùa). Ông là người con thứ 3 của ông bá hộ Trần Trinh Trạch và bà Phan Thị Muồi.
Vì từng chứng kiến những người con của cha rể mình mất dần gia sản. Ông hội đồng Trạch rất quyết tâm nuôi dạy những người con của mình. Ông cho các người con ăn học các trường học danh tiếng ở Sài Gòn và du học ở nước ngoài. Cậu Ba Huy được đánh giá là người thông minh từ nhỏ nên được ông cưng chiều cho du học sang Pháp.
Tuy vậy khi du học, ông đa phần học những thú vui ăn chơi: học lái xe, lái máy bay, nhảy đầm, đi du lịch khắp nơi. Nhưng ông cũng thường hay thăm thú ruộng đồng và tìm hiểu cách làm của những nông dân phương Tây như thế nào.
Từ năm 1960 thì tài sản của ông dần hao hụt do những cải cách ruộng đất. Sau đó đến năm 1974 thì ông qua đời. Gia cảnh lúc đó không còn phong quang như xưa nhưng cũng còn là một gia đình giàu có.
Những tên gọi khác nhau của công tử Bạc Liêu
Tên thật công tử Bạc Liêu là Trần Trinh Huy. Ông là người con thứ ba trong gia đình nên nhiều người cũng hay gọi ông là Ba Huy. Những người tá điền thì gọi ông là ông Hội đồng Ba. Hay những người ngoài còn gọi ông với cái tên Hắc Công Tử (Vì ông có nước da ngâm đen và phân biệt cùng 1 vị công tử ăn chơi khét tiếng khác là Bạch Công Tử). Tuy vậy sau này vì những giai thoại ăn chơi của ông đã quá nổi tiếng, nên người ta hay gọi ông là Công tử Bạc Liêu.
Ngoại hình công tử Bạc Liêu
Ông cao 1m7, thân hình vừa phải, mày rậm, mặt bầu, da ngâm đen. Đặc biệt với thời thiếu ăn thiếu mặt ngày xưa thì 1m7 là người khá cao ráo so với mặt bằng chung.
Tính tình công tử Bạc Liêu
Ba Huy là người hào phóng, hoặc có thể nói là ăn chơi khét tiếng. Ông cũng khá dễ tính và hay giúp đỡ người khác. Tuy ở bên Pháp ông hay ăn chơi nhưng cũng hội nhập những tư tưởng mới và cách tân. Ông cũng được xem là người có cái nhìn rộng rãi.
Điển hình như việc ông coi trọng tá điền – những người chủ lực giúp sức gia đình ông giàu lên theo cách nói của ông. Mua máy bay với mục đích có thể bón phân cho hàng trăm sào ruộng cò bay không hết của ông. Hay việc thuê 1 người quản lý nước ngoài để chăm lo gia sản vì ông hiểu mình không giỏi việc đó.
Những truyền kỳ về công tử Bạc Liêu
Ông gắn liền với những truyền kỳ nổi tiếng. Nó ghi danh vào sử sách và cả những câu hát về công tử Bạc Liêu. Đặc biệt ở nhà công tử Bạc Liêu hiện nay có bày bán sách về cuộc đời của ông.
Lái xe sang vinh quang về quê
Sau khi du học từ Pháp về ông hội đồng Trạch từ quê lên Sài Gòn đón cậu ấm về nhà. Khi vào cửa hàng xe hơi, nhiều nhân viên tỏ ra thờ ơ với ông. Một người quê mùa mặc áo bà ba ngả màu.
Ông hỏi nhà xe rằng chiếc nào ở đây là mắc nhất, tốt nhất? Sau đó ông lên xe ngồi thử, thấy êm ông liền bảo lấy chiếc xe ấy cho ông. Ông lấy giỏ nhà quê ra, cầm từng cọc tiền mặt đem ra rước sự kinh ngạc của những người nhân viên ở đó. Sau đó ông đem xe ra bến nhà Rồng đợi cậu ba Huy về.
Vừa về tới bến cảng, cậu ba Huy mê mẩn ngay chiếc xe sang đời mới. Để khoe rằng mình học bằng lái xe xịn bên Tây về, cậu tự tay cầm lái đưa ông hội đồng Trạch về quê. Ông chạy xe với tốc độ đôi lúc cả 100km/h. Làm gia đình ngồi trên xe ai cũng run run. Về đến nhà mọi người mới hoàng hồn và khen trình lái xe của cậu ba quá hay.
Tương truyền khi thăm ruộng, Ba Huy hay lái chiếc Ford Vedette. Còn khi đi chơi thì cậu dùng chiếc Peugeot thể thao – loại mà cả nước chỉ có 2 chiếc (Chiếc còn lại của vua Bảo Đại).
Chiếc xe cổ mắc tiền nhà công tử Bạc Liêu
Chiếc xe cổ trưng bày ngay tại lối ra vào khi thăm nhà công tử Bạc Liêu là chiếc xe sang trọng của hãng Peugeot nổi tiếng. Đây là chiếc xe mắc nhất cả nước lúc bấy giờ. Khi ấy chỉ có vua Bảo Đại là có một chiếc xe như thế. Chiếc xe mang biển hiệu NBK-018.
Người có máy bay riêng tư nhân đầu tiên Việt Nam
Không kể chuyên cơ riêng của vua Bảo Đại (Tài sản công), thì ông hội đồng Huy là người đầu tiên mua máy bay riêng ở Việt Nam. Dù với mục đích cá nhân là trải nghiệm vui chơi, khoe sự giàu sang. Hay việc dùng máy bay để bón phân cho những ruộng lúa bao la của mình. Thì đây cũng là một việc gây chấn động cả nước lúc bấy giờ.
Tương truyền có lúc lái máy bay ra biển Hà Tiên hóng mát. Vì quá hứng chí mà không hay máy bay gần hết xăng. Ông đã phải hạ cánh sang sang nước láng giềng Thái Lan. Ông bị tạm giữ và bắt chuộc người với giá 200.000 giạ lúa. Khi ấy người ta nói ghe thuyền chở lúa đầy khoang trải dài khắp 1 con sông Hậu để chuộc công tử Bạc Liêu về.
Cũng vì chuyện chiếc xe và máy bay riêng giống như vua Bảo Đại nên nhiều người thời bấy giờ nói rằng: “Những món đồ vua Bảo Đại có thì công tử Bạc Liêu sẽ có. Những đồ công tử Bạc Liêu có thì chưa chắc vua Bảo Đại sẽ có”.
Thuê người nước ngoài quản lý tài sản
Tự biết mình không quá giỏi việc quản lý và “rất ham chơi”. Ông đã mời 1 người Pháp tên là Henry rất giỏi về quản lý kinh doanh về quản lý gia sản cho mình. Ban đầu ông từ chối, nhưng khi công tử Bạc Liêu đưa ra giá ông đã đổi ý ở Việt Nam làm công cho công tử Bạc Liêu. Giá đưa ra là 10% tổng thu nhập tài sản làm ra.
Hành động đó vừa thể hiện sự nhìn xa của ông, vừa thể hiện nét hào sảng bậc nhất của mình. Một người Việt Nam bắt người Pháp phải làm công cho mình.
Từng giúp đỡ người làm cách mạng
Người tổ chức thi hoa hậu đầu tiên
Tuy không có số liệu chính thức nhưng nhiều người cho rằng công tử Bạc Liêu là người mở ra các cuộc thi hoa hậu miệt vườn đầu tiên ở Việt Nam. Ông là người ham vui, thích tham dự các lễ hội khác nhau. Nên ông tổ chức các lễ hội thi hoa hậu để vừa thỏa mãn thú vui. Cũng là vì tìm kiếm các tình nhân xinh đẹp cho mình.
Vì sự ham vui, ông cũng là người khai phá ra những hình thức tổ chức hội chợ ở làng quê bấy giờ. Tạo nên những ngày buôn bán rình rang và những buổi diễn văn nghệ sôi động.
Người mê võ
Ông Trần Trinh Huy là người hào sảng, ông thích học võ để thỏa chí anh hùng thượng võ. Tuy vậy loại võ ông học không phải võ ta võ tàu mà là võ Thái. Ông từng mời thầy dạy võ nổi tiếng nhất bên Thái lúc bấy giờ dạy võ cho mình và em trai.
Những chuyến đi xa rầm rộ
Công tử Bạc Liêu là người rất chỉnh chu trong ngoại hình. Ngày cả bên trong giường ngủ của ông cũng có cả bàn trang điểm. Khi ra ngoài ông thường bận áo vest, thứ hàng mắc tiền xa sỉ nhất lúc bấy giờ. Tuy ngôi nhà công tử Bạc Liêu khá khang trang nhưng ông thường ít khi ở đó. Ông thường ở Sài Gòn nhiều hơn. Mỗi lần di chuyển đi Sài Gòn ông đều chạy chiếc xe hơi đời mới nhất với tài xế riêng. Lúc cao hứng ông đều tự lái xe thay cho cả tài xế.
Những lần đi dạo, ông thường mang theo hàng chục người kéo xe. Ở mỗi xe kéo ông để lên chiếc mũ, kính mát, hay những vật dụng nhỏ. Lúc đầu người ta tưởng rằng công tử Bạc Liêu là người hống hách kêu căng tỏ vẻ giàu có.
Tuy vậy khi tìm hiểu rõ thì ra ông cho 1 người kéo xe chở thì thấy tội những người còn lại. Nếu cho tiền không thì cũng không hay nên ông nghĩ ra cách cho mỗi người chở 1 món đồ tượng trưng. Sau đó ông đều chia tiền công cho mỗi người hậu hĩnh. Vừa làm việc tốt vừa có thêm tiếng chịu chơi.
Ông cũng thường thích đi chơi xa. Những lần tắm biển ông thường ra Hà Tiên, Vũng Tàu. Hay những lần đi ngắm cảnh núi rừng thì ra Đà Lạt hoặc về Cần Thơ, Sài Gòn ăn chơi. Những bữa tiệc của ông luôn xa hoa với rượu sâm banh và cờ bạc. Ông mê cờ bạc rất nhiều, có lần ông thua đến 30.000 đồng trên 1 ván bài. Thuở ấy lương của thống đốc Nam Kỳ chỉ gần 3000đ/tháng.
Giao tranh Hắc Bạch công tử và vụ án đốt tiền
Truyền kỳ về công tử Bạc Liêu nổi tiếng nhất là cuộc giao tranh về tiền của Hắc Công Tử (Trần Trinh Huy) và Bạch Công Tử (Lê Công Phước). Ông Phước là con của một điền chủ giàu có khét tiếng ở Mỹ Tho, vì có làng da trắng nên gọi là Bạch Công Tử. Phân biệt với Công tử Bạc Liêu là Hắc công tử vì ông có làn da ngâm đen.
Đang lúc cô Ba Trà, một người con gái có sắc đẹp làm xao xuyến tâm hồn Bạch công tử, thua bài sạch túi, ông trưởng giả lớn tuổi chưa kịp cung phụng tiền bạc tiếp để vừa lòng mỹ nhân, Bạch Công tử lù lù lái xe lại nhà cô Ba Trà, rủ xuống Cần Thơ ăn cá cháy và đánh bài gỡ bạc.
Hai người vừa xuống đến quán Bungalows ở Cần Thơ, máy xe chưa nguội thì chiếc Sport tám máy của Hắc Công Tử cũng vừa tới, thắng cái két. Cả hai lâm vào cảnh khó xử, việc chiếm được mỹ nhân chỉ còn cậy vào tài chinh phục của bản thân mình. Cả ba cùng đưa nhau vào khách sạn. Bạch Công tử lột chiếc cà rá hột xoàn trị giá 3.000 đồng vào thời đó để trên bàn trước khi vào phòng tắm. Lúc trở ra, thấy cô Ba Trà đeo thử nó trên tay, Bạch Công tử liền lên tiếng tặng luôn. Sau đó Hắc Công tử đã mua tặng cô Ba Trà một chiếc nhẫn trị giá gấp đôi…
Nguyễn Thiện
Còn có một giai thoại rằng khi lúc cô Ba Trà đang biểu diễn tuồng cải lương, Bạch Công tử đánh rơi tờ 5 đồng bạc in hình con công. Ông cúi xuống ghế tìm, vì đèn trong rạp hát ở ghế khán giả khá tối nên ông tìm hoài không ra. Hắc Công Tử bèn hỏi anh tìm gì mà lâu thế thì Bạch Công tử trả lời là tìm tờ tiền 5 đồng hình con công.
Lúc ấy Hắc Công tử bèn đốt 1 tờ tiền soi sáng cho Bạch Công tử tìm tờ tiền. Sau khi tìm được tờ tiền, Hắc Công tử nói với Bạch Công tử rằng: “Để tìm được tờ 5 đồng cho anh, tôi đã phải đốt tờ tiền 100 đồng”. Bị một vố đau điếng, Bạch Công tử bèn hẹn đấu với ông đốt tiền nấu chè.
Khi ấy cả hai hẹn nấu 9kg chè đậu xanh, dùng tiền để châm lửa nấu chè. Nồi chè ai chín trước thì người đó thắng. Trận chiến ấy Bạch Công tử chiến thắng để gỡ nhục. Tuy vậy có người nói Hắc Công tử dùng tiền Đông Dương mệnh giá cao và chất lượng cao nên lửa không cháy lớn. Có người lại bảo Công tử Bạc Liêu cố tình chịu thua để làm hòa với Bạch Công tử.
Riêng ông Đức – người con của Công tử Bạc Liêu với người vợ ba đã nói rằng tất cả đều là chuyện bịa đặt. Cha ông là người cũng có ăn học, ông không đời nào làm những chuyện phi lý như thế. Ngoài ra nếu đốt tiền thì điều đó bị pháp luật lúc bấy giờ cấm đoán.
Những người thân lẫy lừng
Những người vợ của công tử Bạc Liêu
Ông Trần Trinh Huy có tổng cộng 4 người vợ và nhiều nhân tình khác nhau.
Người vợ Tây thứ nhất
Người vợ đầu tiên của Huy là một người Pháp. Bà là thành quả của quá trình du học bên Pháp của Huy. Ông còn để lại cho cô vợ này một người con trai trước khi trở về Việt Nam.
Sau một thời gian khi ông về Việt Nam bặt vô âm tín, bà đã tìm về gặp ông. Tuy vậy tương truyền rằng bà đã không gặp được Huy mà gặp ông hội đồng Trạch. Không chấp nhận được chuyện cô con dâu ngoại lai, ông đã cho một số tiền mà bà có thể sống sung túc cả đời đời cùng người con trai ở nước ngoài.
Người vợ chính thức
Người vợ thứ hai là bà Nguyễn Thị Hai và cùng nhau có thêm 3 người con là Thảo, Nhơn và Đức.
Người vợ có được từ việc đổi nhà
Người vợ cả chính thức được gia đình công nhận là bà Ngô Thị Đen. Bà là một cô gái xinh đẹp hoa khôi của vùng, và cũng là con của một gia đình gia giáo. Bà có cùng với công tử Bạc Liêu 1 người con gái là cô Hai Lưỡng.
Khoảng năm 1968, công tử Bạc Liêu về già dọn về căn hộ ở đường Nguyễn Du – Sài Gòn sinh sống. Khi đang đứng trên sân thượng, ông bắt gặp 1 cô gái gánh nước xinh đẹp đi ngang. Hỏi ra thì biết đó là con gái của một người sửa xe đạp. Ông bèn lân la lại hỏi cưới cô gái. Ông đã đổi căn nhà phố đó lấy cô con gái. Lúc ấy dù đã 68 tuổi nhưng ông vẫn có kịp với bà 4 đứa con là Hoàn, Toàn, Trinh, Nữ. Và bà vợ trẻ cuối cùng đó cũng gắn bó cùng ông đến cuối đời.
Ông ngoại đại gia của công tử Bạc Liêu
Ông ngoại của công tử Bạc Liêu tên thật là Phan Hộ Biết. Nhưng nhiều người vẫn biết đến ông qua cách gọi bá hộ Bì nhiều hơn. Ông là một trong những bá hộ đầu tiên khai hoang ở Bạc Liêu. Trong sách Khẩn hoang miền Nam của nhà văn Sơn Nam có ghi:
Năm 1894 ông Phan Hộ Biết đâm đơn xin lập làng mới tên gọi là Vĩnh Hưng (xã Vĩnh Hưng, huyện Vĩnh Lợi ngày nay). Dân do ông ta quy tụ về và chịu trách nhiệm đóng thuế thân cho họ. Bá hộ Bì đã bỏ tiền ra xây dựng nhà việc (công sở làng ) trị giá 200 đồng.
Khẩn hoang miền Nam – Sơn Nam
Từ một bá hộ giàu có ở Tiền Giang, bá hộ Bì càng giàu hơn nữa nhờ lôi kéo nhiều người khẩn hoang ở Bạc Liêu. Ngoài ruộng lúa, ông còn sở hữu nhiều vựa muối lớn từ Gành Hào đến Vĩnh Châu.
Ông phải sắm hàng trăm ghe thuyền để đưa muối từ đây lên Sài Gòn bán lại. Riêng ông thì đi trên một thuyền lớn chạm trổ hình long phụng mỗi khi đi thăm vựa muối. Ông từ một vua lúa gạo, lại còn được phong danh hào thêm là vua vựa muối của vùng.
Đặc biệt ông nổi tiếng với 7 bà vợ sống chung nhà. Và hàng trăm nhân tình khác nhau ở ngoài. Có lẽ công tử Bạc Liêu cũng hưởng cái gen quý này từ ông ngoại mình chăng?
Người cha xuất thân nghèo khó Trần Trinh Trạch
Từ thuở nhỏ ông Trần Trinh Trạch chỉ là một người chăn trâu cho nhà bá hộ. Thời ấy người Pháp bắt buộc nhiều gia đình bá hộ phải cho con trai đi học chữ của người Pháp. Nhiều người lo sợ người Pháp lấy cớ để bắt con họ làm con tin hoặc tìm cách thay đổi bản sắc của dòng họ. Nên họ tìm nhiều cách tránh né chuyện đi học.
Khi ấy nhà chủ của ông Trạch thấy thằng bé chăn trâu thông minh, mặt sáng sủa nên cho ý bắt ông đi học thay cho cậu chủ. Ông Trạch lúc đầu cũng lo sợ lắm, nhưng phận tôi tớ phải làm theo ý chủ. Từ đó ông bắt đầu đi học.
Sau này ông tốt nghiệp, xin được việc thư ký ở toàn Hành Chánh tỉnh. Hàng năm đón tiếp nhiều địa chủ, bá hộ nổi tiếng đến đóng thuế. Ông Phan Văn Bì để ý ông là người có học thức, lại đàng hoàng nên mời về nhà chơi. Sau đó cố ý sắp xếp con gái mình ra để gặp ông thầy ký.
Thấy cả hai có vẻ hợp ý nhau, ông bá hộ Bì bèn tổ chức lễ cưới cho hai người. Sau đó ông Trạch nghỉ việc ở tòa hành chính và ra quản lý một số đất đai của cha vợ mình. Là người có ăn học, lại nắm bắt nhanh, tài sản của ông Trạch từ đó nhân lên nhiều lần.
Ông Trạch là người sáng suốt, ông là người cho mở những cửa hiệu cầm đồ đầu tiên ở Bạc Liêu. Một ngành kinh doanh mới nhưng mang lại lợi nhuận kết xù. Khi ấy các người con của ông ba hộ Bì ham mê cờ bạc. Tiền trong nhà cứ dần vơi bớt không đủ. Những người anh em thường đem gia sản cầm cho người trong nhà là ông Trạch. Từ đó gia sản của ông Bì dần tập trung về lại nhà bá hộ Trạch.
Tổng gia sản đỉnh điểm của ông bá hộ Trạch lên đến 74 sở điền, 110.000ha trồng lúa, 100.000ha ruộng muối. Đưa ông trở thành một trong những bá hộ giàu nhất Nam kỳ bấy giờ. Như dân gian thường nói: “Nhất Sỹ, nhì Phương, tam Xưởng, tứ Trạch” để nói về 4 vị điền chủ giàu có nhất.
Trần Trinh Đinh – Anh trai công tử Bạc Liêu
Công tử Bạc Liêu có một người anh trai là Trần Trinh Đinh. Lúc đầu khi nền nông nghiệp lúa ở miền Nam bắt đầu phát triển. Ông hội đồng Trạch đã cho xây dựng một nhà máy xay sát lúa gạo lớn nhất bấy giờ mang tên Hậu Giang. Nhà máy xay sát lớn nhất nước bấy giờ có công suất 15 tấn một ngày. Bánh trớn lên đến 10 tấn chạy bằng trấu và củi. Từ xa 10km vẫn còn thấy lấp ló hình dáng của nhà máy. Và ông đã giao cho Trần Trinh Đinh quản lý nhà máy đó.
Cay quản một nhà máy lúa cỡ lớn, gia sản nhiều vô kể. Từ đó Trần Trinh Đinh cũng trở thành tay ăn chơi có hạng. Truyện kể có lần đi cùng với 1 tài xế của nhà vua, ông thấy vợ của người tài xế đẹp vô cùng. Ông bèn nói với người tài xế là: “Mày bán vợ cho tao, bao nhiêu tao cũng mua!”. Người tài xế bèn thách thức: “20.000 đồng đó, ông đủ tiền mua không?” (Ngày đó 200 cân thóc sẽ đổi lấy được 1 đồng). Tưởng chỉ là nói chơi nhưng không ngờ ông Trần Trinh Đinh mua thật.
Sau này mỗi khi ra ruộng lúa thăm ông thường mang theo xà rong của người Khmer. Sở dĩ như thế là vì người vợ ông đổi đó là người gốc Khmer. Bà cũng ở với ông cho đến tận cuối đời.
Anh họ Phan Kim Cân
Ông Phan Kim Cân là cháu nội của bá hộ Bì. Ông đặc biệt là người có công với cách mạng nên từng được giữ lại căn nhà phố ở Bạc Liêu khi gia sản bị tịch biên. Ông trọng nghĩa khinh tài, từng giúp đỡ tiền nhiều chiến sĩ cách mạng.
Từng có thời ông Nguyễn An Ninh tìm đến và được Cân mời vào nhà tiếp đãi. Khi Bạc Liêu bị quân Pháp chiếm đóng, ông xách súng ra chiến trường chiến đấu cùng quân đội Việt Minh.
Tuy vậy ông cũng có nhiều hành động ngông nghênh. Điển hình là câu chuyện cướp vợ của mình. Một hôm đang lúc cưỡi ngựa dạo chơi ở Vĩnh Hưng, ông bắt gặp một cô gái xinh đẹp ở bờ sông. Ngỡ ngàng trước sắc đẹp của cô gái, ông bèn trở về lấy cano và súng sang cướp cô gái.
Người nhà cô gái bèn đuổi theo nhưng bất thành. Họ trình báo lên quan là có người bắt cóc. Sau này khi tìm hiểu mới biết là con của bá hộ Bành Tùng Mậu. Tuy vậy cô gái được hết mực yêu thương nên sau này hai gia đình cũng giảng hòa.
Sự lụi tàn của gia tộc Trần Trinh của nhà công tử Bạc Liêu
Gia tộc Trần Trinh nổi tiếng một thời với những ruộng lúa, ruộng muối không đếm xuể. Tuy vậy cực thịnh tất suy, sau những phong quang tưởng như của cải xài không hết thì cũng có lúc lụi tàn. Sự suy tàn của gia đình công tử Bạc Liêu cũng gắn với nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Tuy rằng ông khá ăn chơi nhưng số tiền ông xài chỉ là sợi lông trên con trâu làm ra tiền. Đặc biệt của cải của ông thể hiện rõ nét khi chúng ta khám phá xem nhà của công tử Bạc Liêu.
Yếu tố khách quan phải kể đến là việc những cải cách ruộng đất ở miền Nam. Nó mang đa phần gia sản của dòng họ Trần Trinh chia đều lại cho những người nông dân. Cái làm ra của cải chính của gia tộc và cái gốc của tài sản là đất đai đã mất đi. Tài sản cũng không còn làm ra đủ để tiêu xài.
Tiếp đó kể cả ngân hàng, nơi mà cha ông sáng lập cũng bị phá sản. Những tiền tệ thời Pháp gửi hay giấy tờ đều không được nhà nước thời bấy giờ công nhận. Những tiền gửi của cả dòng họ gần như trở về không. Những của cải dư thừa vài căn nhà phố hay đất đai ít ỏi không đủ phân chia.
Sự ăn chơi của một thế hệ khét tiếng từ người cha giàu có Trần Trinh Huy đến những người con cháu, anh em khiến của cải vơi dần. Đây là yếu tố dẫn đến khó khăn nhưng không ai đủ khả năng vực dậy gia tộc. Kể cả người hiểu biết như công tử Bạc Liêu sau nhiều lần ăn chơi cũng trở nên vô dụng.
Người con trai lưu lạc
Tuy vậy nhưng người con của công tử Bạc Liêu cũng có những người hiểu biết. Họ được ăn học đàng hoàng, nên có nhiều người đã kịp rời bỏ sang Mỹ để tránh đi. Nhưng cũng có những người lưu lạc ở Việt Nam và thất bại. Chúng ta phải kể đến ông Đức – người con trai của công tử Bạc Liêu với vợ ba của mình.
Ông cũng được để lại căn nhà phố làm của cải. Tuy vậy từ việc kinh doanh thất bại, rồi cô con gái lớn bị 1 người đàn ông lừa tình lừa tiền rồi bị tâm thần. Ông khánh kiệt hết tài sản để chữa bệnh cho con, để trả nợ. Ông phải làm nhiều việc như bán giày cũ, chạy xe ôm. Năm 2009 ông được giúp đỡ để đưa cả nhà trở về Bạc Liêu. Sau đó ông được trợ giúp thành nhân viên ở khu nhà công tử Bạc Liêu. Như 1 nhân chứng sống cho giai thoại truyền kỳ của vị công tử nhà giàu ăn chơi khét tiếng nhưng có một kết cục buồn.
Gia đình nhà công tử Bạc Liêu hiện nay đang ở đâu
Đa phần con cháu của công tử Bạc Liêu còn lại đều lưu lạc tứ xứ khác nhau. Nhưng người chị cả được biết đang định cư ở Mỹ. Cô ấy từng về viếng cha mình. Tuy vậy họ sống khá kín tiếng.
Người con trai tên Đức thì gia cảnh túng quẫn. Ông đang làm nhân viên và bán sách nói về cuộc đời công tử Bạc Liêu tại chính ngôi nhà lớn ở Bạc Liêu.
Huynh Hieu Travel là một blogger du lịch, người viết content. Anh là người đi nhiều nơi, đặc biệt là miền Tây. Anh thích nghiên cứu về lịch sử, văn hóa và trải nghiệm để review về những điểm du lịch.